Gleby to jeden z ważniejszych choć często niedoceniony element przyrody. Niestety podobnie jak powietrze czy wody, w wyniku intensywnej działalności człowieka i postępującego rozwoju przemysłu zanieczyszczenie gleb przekracza dziś w wielu krajach dopuszczalne normy. W tym artykule opisane zostanie zagadnienie jakim jest zanieczyszczenie gleb i sposobu kontroli ich jakości.

Zanieczyszczenie gleb

Na niewłaściwość składnikową gleb i ich zanieczyszczenie wpływają różne czynniki. Przede wszystkim są to wszelkie związki chemiczne, związki metali ciężkich oraz pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w ilościach przekraczających dopuszczalne normy. Zanieczyszczenia te najczęściej pochodzą ze składowisk odpadów, najczęściej komunalnych lub przemysłowych.

Wiele zanieczyszczeń dostaje się do gleby bezpośrednio z zakładów przemysłowych, które emitują do wód lub gleb duże ilości pyłów metali ciężkich zatruwających pedosferę. Groźne dla stanu gleb są też opryski, pestycydy oraz spływające z pól inne rolnicze środki ochrony roślin. Nie dziwi fakt, że im bardziej w danej okolicy schemizowane rolnictwo, tym bardziej zanieczyszczona gleba.

Obszary zdegradowane

Najgorsze przyrodniczo są obszary całkowicie lub częściowo zdegradowane. Gleby na całości tych obszarów nie nadają się do uprawy, wymagają zaś natychmiastowej rekultywacji. Tak zdegradowane obszary to zazwyczaj obszary dużych aglomeracji przemysłowych takich jak zagłębie górnośląskie. Zanieczyszczone są one głównie pochodzącymi z fabryk i zakładów przemysłowych cynkiem, kadmem, niklem i ołowiem.

Oprócz aglomeracji miejsko – przemysłowych degradacja chemiczna gleb ma miejsce głównie na terenach wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu kołowego, na terenach wydobycia surowców mineralnych głównie węgla i siarki oraz na terenach składowania odpadów przemysłowych. Osobną kategorią są degradacje obszarów materiałami radioaktywnymi. Problem ten dotyczy państw takich jak Rosja czy Ukraina. Polski, ze względu na brak u nas energetyki jądrowej problem nie dotyczy.

Monitoring gleb i ich jakości

W Polsce od lat 90-tych dwudziestego wieku prowadzi się regularne badania nad stanem czystości gleb oraz ich przydatnością rolniczą czy zawartością w glebach badanych rejonów składników świadczących o żyzności gleby. Badania prowadzone są w cyklach pięcioletnich.

Na krajową sieć pomiarową składa się dwieście szesnaście punktów pomiarowych. Próbki poddaje się badaniom laboratoryjnym a następnie jeśli wyniki wykażą zanieczyszczenie lub degradację obszar poddaje się ochronie lub rekultywacji, względnie wprowadza się inne działania naprawcze.